ANTROPOGEN OMILLAR TA’SIRIDA TUPROQ ZARARLANISHINI BARTARAF QILISHNING GIGIYENIK AHAMIYATI

Authors

  • Nurov Sarboz Azimovich Buxoro Davlat tibbiyot instituti

Abstract

Bundan bir necha milliard yillar ilgari er qattiq tosh va qoyalardan iborat bo`lgan. Unga suv, shamol, issiq va sovuq havo harorati ta`sir etib emirgan va tuproqqa aylantirgan. Hosil bo`lgan erda o`simliklar, hayvonlar paydo bo`lgan. Chunki o`simliklar yerdan erigan mineral tuzlarni ildizi orqali surish xususiyatiga ega. Tuproqlarning tabiatdagi va jamiyat hayotidagi roli g’oyat beqiyosdir. Tuproq organizmlar uchun hayot muhiti, ozuqa manbai hisoblanadi. Demak, tuproq deb, uniumdorlik hususiyatiga ega bo`lgan yer yuzasining ustki, g’ovak qatlamiga aytiladi. Tuproq tugaydigan va tiklanadigan resurslarga kiradi. Tuzilishiga ko`ra 3 asosiy qatlamga ajratiladi: A- eng ustki gumus (chirindil) qatlam; V-mineral va organik birikmalar to`planadigan gorizont; S –tuproq vujudga keladigan ona jinsi. Tuproqning har bir gorizonti organik va mineral birikmalar aralashmasidan iborat. Tuproq tarixiy tarkib topgan murakkab, mustaqil tabiiy jism bo`lib o`zgaruvchidir. 1 gramm tuproqda 1 mln. dan ortiq sodda hayvonlar va tuban o`simliklar uchraydi. Ma`lumki, sog’lom unumdor 1 gektar erdagi tuproqda 3-3,5 milliard tonna mikro va mikroorganizmlar bo`lib, ular 8-12 tonnani tashkil etadi. Bularga dala sichqonlari, tuproqda yashovchi xilma xil hasharotlar yomg`ir chuvalchangi kabilar kiradi. Ayniqsa, yomg`ir chuvalchangining tuproq strukturasini yaxshilashdagi roli juda kattadir. Yomg`ir chuvalchangi yerda 1 metrga qadar chuqurlikda “kanalchalar” qazib, ular orqali o`simlik ildizi tashqaridan nafas olishi va suv, oziq moddalar so`rishi imkonini beradi. Ular yilida ovqat hazm qilish organlari orqali 300-400 tonna tuproqni o`tkazib, tuproq unumdorligini oshiradi. Yomg`ir chuvalchangining yer unumdorligini oshirishdagi ahamiyatini hisobga olib AQSh va ba`zan g`arbiy Yevropa mamlakatlarida uni ko`paytirib sotuvchi maxsus fermalar ishlab turibdi. Bunday ishlar respublikamiz va viloyatimizda ham tashkil etilmoqda.Inson paydo bo`libdiki, uning hayoti yer bilan bog`liq. Chunki u yerni yashash makoni, tirikchilik manbai va ishlab chiqarish vositasi sifatida qabul qilgan. Tuproqning kishilik jamiyati uchun ahamiyati shundaki, o`z-o`zidan tozalash xususiyatiga ega bo`lib, tabiatdagi iflos moddalarni biologik yo`l bilan tozalaydi va neytrallashtiradi. Yer yuzasining 2/3 (361 mln. km2) qismini suvlik, 1/3 (149 mln. km2) qismini tashkil etadi. Quruqlikning 13% i (1,9 mlrd. ga) haydab ekin ekiladi, 14% ini sug`oriladigan ekin maydonidagi yerlar tashkil etadi.0,7 mln lalmikor` 23 mln sug`oriladigan yaylovlar va 4.2 mln ga yaqin sug`oriladigan yerlarga paxta ekiladi, 12% iga g`alla ekiladi.

References

Jumaeva.A.A., Nurov.A.S. HYGIENIC PRINCIPLES OF FEEDING CHILDREN AND ADOLESCENTS // Central Asian Academic Journal of Scientific Research, (2022).-P. 258-263.

Nurov.A.S. STRATEGIES AND APPROACHES TO REACH OUT-OF-SCHOOL CHILDREN AND ADOLESCENTS // EUROPEAN JOURNAL OF MODERN MEDICINE AND PRACTICE(2023/3/30).-P. 56-58

Nurov.A.S. Key Considerations for Assessing School Food Environments// AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2023/3/30).-P. 85-87

Nurov.A.S. Disruption of Natural Systems Affects Health // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2022/11/15).-P. 258-260

Nurov.A.S. The Importance of Ecology for Children's Health and Well-Being // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2022/11/15).-P. 238-240

Nurov.A.S. CHANGES IN TASTE AND FOOD INTAKE DURING THE MENSTRUAL CYCLE // Science and innovation, (2022).-P. 251-253

Nurov.A.S. Causes of Rational Eating Disorders in Children and Adolescents // AMERICAN Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences. AMERICAN Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, (2023).-P.236-239

Nurov.A.S. Current Problems in Providing the Population with Clean Drinking Water // AMERICAN Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences. AMERICAN Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, (2023).-P.240-242

Nurov.A.S. The Role of Water in the Spread of Infectious and Non-Infectious Diseases // AMERICAN Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences. AMERICAN Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, (2023).-P.243-245

Nurov.A.S. Existing Problems in Providing the Population With Drinking Water Through Underground Water Sources // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2023).-P.77-79

Nurov.A.S. Cleaning of Open Water Bodies From Waste Water From Production Enterprises // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2023).-P.80-82

Nurov.A.S. Sanitary Protection of Water Bodies and The Process of Natural Cleaning in Water Bodies// AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2023).-P.83-85

Uktamovich, K. O. CLINICAL AND THERAPEUTIC NUTRITION. // EUROPEAN JOURNAL OF MODERN MEDICINE AND PRACTICE, (2023). – P. 42–44.

Uktamovich, K. O. Diets of Altered Consistency. // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2023). – P. 81–84.

Jumaeva A.A., Qodirov O.O`. HYGIENIC BASES OF THE ORGANIZATION OF CHILDREN'S NUTRITION. // CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH ISSN: 2181-2489 VOLUME 2 ǀ ISSUE 6 ǀ 2022. – P. 264-268

Uktamovich, K. O. Ecological Approaches to Human Nutrition. // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2022). - P. 251–254.

Uktamovich, K. O. Impact of Ecology on Health. // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2022). – P. 255–257.

Uktamovich, K. O., & Gafurovna, A. N. NUTRIENT RECOMMENDATIONS AND DIETARY GUIDELINES FOR PRAGNENT WOMEN. // FAN, TA’LIM VA AMALIYOTNING INTEGRASIYASI, 3(6), . (2022). - P. 340-342

Uktamovich, K. O. Study of Health Indicators. // AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ILMIY JURNALI, (2023). – P. 91–92.

Kadyrov Oybek Uktamovich. Noise as a Harmful Production Factor. // American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, (2023). - P.249–251

Downloads

Published

2024-06-07

How to Cite

Azimovich, N. S. (2024). ANTROPOGEN OMILLAR TA’SIRIDA TUPROQ ZARARLANISHINI BARTARAF QILISHNING GIGIYENIK AHAMIYATI. SCIENTIFIC JOURNAL OF APPLIED AND MEDICAL SCIENCES, 3(6), 114–116. Retrieved from https://sciencebox.uz/index.php/amaltibbiyot/article/view/11002