МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАР УЧУН СОМАТОМЕТРИК КЎРСАТКИЧЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ДАРАЖАСИ ВА “САЛОМАТЛИК ЙЎЛАГИ”
Keywords:
саломатлик йўлаги, жисмоний ривожланиш, тана узунлиги, тана вазни, бош айланаси, кўкрак айланасиAbstract
Мактабгача ёшдаги болаларда соматометрик (жисмоний) кўрсаткичларнинг ривожланиши уларнинг умумий ривожланишининг муҳим жиҳати ҳисобланади. Соматометрия тана узунлиги, вазн, бош ва кўкрак айланаси ва бошқалар каби турли антропометрик параметрларни ўлчаш ва баҳолашни ўз ичига олади. Ушбу кўрсаткичларнинг ривожланиш даражаси боланинг жисмоний ҳолатини ва унинг ривожланиш стандартларига мувофиқлигини баҳолаш учун ишлатилиши мумкин. Шу мақсадда ўлчанган қийматларни маълум бир ёш ва жинс учун меъёрий маълумотлар билан солиштириш имконини берувчи тана узунлиги ва вазн жадваллари мавжуд.
"Саломатлик йўлаги" - бу маълум бир ёш ва жинсдаги бола учун соғлом деб ҳисобланадиган жисмоний кўрсаткичларнинг (бўй, вазн, кўкрак айланаси ва бошқалар) маълум бир қийматлари диапазони мавжудлиги ҳақидаги ғояга асосланган тушунча. Агар кўрсаткичларнинг қийматлари ушбу диапазонда бўлса, унда бола жисмонан нормал ривожланган деб ҳисобланади.
Соматометрик кўрсаткичларнинг ривожланиш даражасини баҳолаш ва "саломатлик йўлаги" дан фойдаланиш болаларнинг жисмоний ривожланишидаги ўзгаришларни аниқлаш учун муҳимдир. Агар кўрсаткичларнинг қийматлари меъёрдан ошиб кетса, бу саломатлик муаммолари ёки нотўғри овқатланиш мавжудлигини кўрсатиши мумкин. Бундай ҳолларда қўшимча тадқиқот ва маслаҳат учун шифокор билан маслаҳатлашиш тавсия этилади.
Шуни таъкидлаш керакки, болаларда соматометрик кўрсаткичларнинг ривожланиши генетик омилларга, атроф-муҳит шароитларига, турмуш тарзига ва бошқа омилларга қараб фарқ қилиши мумкин. Шунинг учун ҳар бир боланинг жисмоний ривожланишини баҳолашда унинг индивидуал хусусиятларини ҳисобга олиш керак..
References
Haywood, K. M., and Getchell, N. (2019). Life Span Motor Development, 7th Ed. Champaign, Ill: Human Kinetics.
Hernández Luengo, M., Álvarez-Bueno, C., Pozuelo-Carrascosa, D. P., Berlanga-Macías, C., Martínez-Vizcaíno, V., and Notario-Pacheco, B. (2019). Relationship between breast feeding and motor development in children: protocol for a systematic review and meta-analysis. BMJ Open 9:e029063. doi: 10.1136/bmjopen-2019-029063
Hestbaek, L., Andersen, S. T., Skovgaard, T., Olesen, L. G., Elmose, M., Bleses, D., et al. (2017). Influence of motor skills training on children's development evaluated in the motor skills in PreSchool (MiPS) study-DK: study protocol for a randomized controlled trial, nested in a cohort study. Trials 18:400. doi: 10.1186/s13063-017-2143-9
Honrubia-Montesinos, C., Gil-Madrona, P., and Losada-Puente, L. (2021). Motor development among spanish preschool children. Children 8:41. doi: 10.3390/children8010041
IBM Crop (2017). IBM SPSS Statistics for Windows. Version 25.0. Armonk, NY: IBM Corp.
Imamoglu, M., and Ziyagil, M. A. (2017). The role of relative age effect on fundamental movement skills in boys and girls. N. Trends Issues Proc. Hum. Soc. Sci. 5, 84–89. doi: 10.18844/prosoc.v4i5.2680
Imbernón, S., Martinez, A., and Diaz, A. (2021). “Psychomotricity and infant education: proposal for evaluation and intervention for children of 3, 4, and 5 еars old,” in Physical Education Initiatives for Early Childhood Learners, ed P. Gil-Madrona (Hershey, PA: IGI Global), 280–305. doi: 10.4018/978-1-7998-7585-7.ch016
Imbernón-Giménez, S., Díaz-Suárez, A., and Martínez-Moreno, A. (2020). Motricidad fina versus gruesa en niños y niñas de 3 a 5 años. J. Sport Health Res. 12, 228–237.
Jardí, C., Hernández-Martínez, C., Canals, J., Arija, V., Bedmar, C., Voltas, N., et al. (2018). Influence of breastfeeding and iron status on mental and psychomotor development during the first еar of life. Infant Behav. Dev. 50, 300–310. doi: 10.1016/j.infbeh.2017.05.009
Kádár, M., Szollosi, G. J., Molnár, S., Kardos, L., and Szabó, L. (2021). Surveying the relation between the means of infant feeding and motor development in Hungary. Dev. Health Sci. 3, 65–71. doi: 10.1556/2066.2020.00012
Keenan, K., Hipwell, A., Mcaloon, R., Hoffmann, A., Mohanty, A., and Magee, K. (2017). Concordance between maternal recall of birth complications and data from obstetrical records. Early Hum. Dev. 105, 11–15. doi: 10.1016/j.earlhumdev.2017.01.003
Khalaf, S., O'Neill, S., O'Keeffe, L., Henriksen, T., Kenny, L., Cryan, J., et al. (2015). The impact of obstetric mode of delivery on childhood behavior. Soc. Psychiatry Psychiatr. Epidemiol. 50, 1557–1567. doi: 10.1007/s00127-015-1055-9
Khan, A. A., Mohiuddin, O., Wahid, I., Khan, B. S., and Khan, S. H. (2019). Predicting the relationship between breastfeeding and gross motor milestones development: the practice and prevalence of breastfeeding in metropolitan areas of Sindh, Pakistan. Cureus 11:e4039. doi: 10.7759/cureus.4039
King, J. (2021). Are there adverse outcomes for child health and development following caesarean section delivery? Can we justify using elective caesarean section to prevent obstetric pelvic floor damage? Int. Urogynecol. J. 32:1963–1969. doi: 10.1007/s00192-021-04781-3
Klingberg, B., Hoeboer, J. J. A. A.M., Schranz, N., Barnett, L. M., De Vries, S. I., and Ferrar, K. (2019). Validity and feasibility of an obstacle course to assess fundamental movement skills in a pre-school setting. J Sports Sci. 37, 1534–1542. doi: 10.1080/02640414.2019.1575326
Kokstejn, J., Musálek, M., and Tufano, J. J. (2017). Are sex differences in fundamental motor skills uniform throughout the entire preschool period? PLoS ONE 12:e0176556. doi: 10.1371/journal.pone.0176556
LeGear, M., Greyling, L., Sloan, E., Bell, R., Williams, B., Naylor, P., et al. (2012). A window of opportunity? Motor skills and perceptions of competence of children in Kindergarten. Int. J. Behav. Nutr. Phys. Act. 9:29. doi: 10.1186/1479-5868-9-29
